Κυριακή 6 Ιουλίου 2014



Άγ. Ιωάννης Αμαρίου





ENA ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Άγ. Ιωάννης Αμαρίου
Του ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΡΥΟΒΡΥΣΑΝΑΚΗ

Ο Άγ. Ιωάννης Αμαρίου απέχει 53 χλμ. από το Ρέθυμνο και 1 χλμ. από τη Νίθαυρη στην πλαγιά του υψώματος «Κορφή», σε υψ. 370 μ. Ανήκει στο δήμο Αμαρίου και έχει 109 κατοίκους (απογραφή 2011), ενώ το 2001 ανήκε στο δήμο Κουρητών με 117 κατοίκους και είναι ένα από τα 13 χωριά της Αμπαδιάς. Το χωριό υπήρχε από την ενετική περίοδο και αναφέρεται για πρώτη φορά το 1583 ως Άι-Γιάννης Χλιαρός με 47 κατοίκους.
Η ονομασία του οφείλεται σε μια παλιά βυζαντινή εκκλησία του Αγ Ιωάννη του Προδρόμου, στην οποία υπήρχαν και κελιά μοναχών.
Το Χλιαρός που συνοδεύει το χωριό μέχρι το 1930, φαίνεται να οφείλεται σε κάποιο οικιστή ή στο θαυμάσιο κλίμα του (ούτε κρύο, ούτε ζέστη-χλιαρός καιρός).
Το 1881 είχε 123 χριστιανούς κατοίκους (δεν έμεναν Τούρκοι στο χωριό, σύμφωνα με την παράδοση δεν τους ήθελε ο άγιος).
Το 1879 ανήκε στο δήμο Αποδούλου, που το 1901 μετονομάστηκε σε δήμο Κουρητών.
Το 1911 ήταν αγροτικός δήμος μαζί με την Αγ. Παρασκευή, ενώ το 1925 έγινε κοινότητα (με Αγ. Παρασκευή) και από το 1931-1998 κοινότητα Αγ. Ιωάννη.
Τους περισσότερους κατοίκους τους είχε το 1961 που ήταν 223.
Από τους πρώτους προέδρους ήταν οι: Αδαμ. Παραδεισανός, Γ. Κορωνάκης, ενώ ο τελευταίος Κ. Παραδεισανός (1991-1998).


Αρχαιολογικά ευρήματα
Στην περιοχή του χωριού και κοντά στο σημείο που ενώνεται ο πλατύς (Λυγιώτης) ποταμός με τον Ξιφέ, βρέθηκαν λείψανα αρχαίων κτισμάτων, πήλινα όστρακα κ.ά., όπως και στο ύψωμα «Κορφή». Εντυπωσιακές είναι οι γέφυρες «Ξιφέ η καμάρα» και του «Μανουρά».
Επίσης στη θέση «Καρτσάλη» εντοπίστηκαν λείψανα Μεσομινωικής εποχής, αγγεία και μικρό αγαλματάκι (βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου).

Οι κάτοικοι παρόντες σ’ όλους τους αγώνες
Οι Αηγιαννιώτες δεν απουσίασαν από κανένα αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας από την τουρκοκρατία μέχρι και την Εθνική Αντίσταση. Στο Ηρώο του χωριού αναφέρονται 11 ονόματα πεσόντων, στη Μ. Ασία ο Μπριλλάκης Αντώνης και Καπαρός Αγησίλαος, ενώ στον Αλβανικό πόλεμο: Παραδεισανός Ελευθέριος, Ζωιδάκης Λεωνίδας και Καλογεράκης Ιωάννης. (Ο Κορωνάκης Ιερώνυμος έμεινε ανάπηρος από κρυοπαγήματα).
Στον Εμφύλιο ο Ζαχαριουδάκης Αριστείδης, ενώ στην Εθνική Αντίσταση έχασαν τη ζωή τους οι Ζωιδάκης Αντώνης και Παραδεισανός Στέφανος, καθώς και τρεις γυναίκες (Παραδεισανού Καλλιόπη, Δανδουλάκη Ευαγγελία και Μαγαριτσανού Γεωργία).
Από τους πρωταγωνιστές της Αντίστασης ακόμη ήταν οι Αριστείδης και Στυλιανός Παραδεισανός, Αντώνης Ζωϊδάκης, Μανόλης Φωτάκης, Μαρία και Ελένη Φωτάκη, Ειρήνη Ζωϊδάκη, Αναστασία Μπριλλάκη, Ζαχαρίας Δανδουλάκης, Αντώνης Καλογεράκης, Στυλιανός Ν. Καλογεράκης, κ.ά.

Εκκλησίες - Ιερείς
1. Αγ. Τέσσερις Μάρτυρες (28 Οκτωβρίου) Ενοριακή εκκλησία, η πρώτη που χτίστηκε και αφιερώθηκε στη μνήμη των Τεσσάρων Νεομαρτύρων (Αγγελή, Μανουήλ, Γεωργίου, Νικολάου).
Επειδή υπήρχε συγγενική σχέση των κατοίκων με το Νεομάρτυρα Αγγελή (η κόρη του παντρεύτηκε το Νικόλαο Παπαδογιάννη), τρία από τα παιδιά, δηλαδή εγγονοί του Αγίου είχαν την πρωτοβουλία για να χτιστεί ο ναός στη μνήμη τους, μετά το 1866, που ανακαινίστηκε το 1893.
Το προσκυνητάρι των Αγίων έγινε το 1904 από τον ηγούμενο της Ι.Μ. Ασωμάτων Γαβριήλ Πάγκαλο.
2. Αγ. Ιωάννης Πρόδρομος (29 Αυγούστου) Στο χώρο του νεκροταφείου υπήρχε το εκκλησάκι από τη βυζαντινή εποχή, που ήταν και μοναστήρι. Φαίνεται να χτίστηκε το 1285 από τον Αλέξιο Καλλέργη, όπως φανερώνει η χρονολόγηση της τοιχογραφίας της Παναγίας. Από το εκκλησάκι αυτό πήρε τ’ όνομα και το χωριό, ενώ σύμφωνα με την παράδοση ο άγιος δεν επέτρεπε να μένουν Τούρκοι στο χωριό.
Ένας Τούρκος που επέμενε να κοιμηθεί στο χωριό, παρά τις συστάσεις των κατοίκων, έμεινε κλειδωμένος στο καφενείο και το πρωί βρέθηκε γυμνός και μαστιγωμένος σ’ αλώνι. Τότε φοβήθηκε και υποσχέθηκε να στέλνει ένα «κουρούπι» λάδι για να ανάβουν το καντήλι του.
3. Αγ. Σοφία (17 Σεπτεμβρίου) Ξωκλήσι παλιό με ερείπια κελιών, είχε καταστραφεί τρεις φορές. Δίπλα στο ναό υπάρχει πηγή «Στου Καλογέρου τη βρύση».
Ιερείς: Ο πρώτος παπάς του χωριού όπως αναφέρεται σε Νοταριακό έγγραφο του 1607 ήταν ο Μάρκος Λίμας, ακολούθησαν οι: Μιχάλης Μαρκάκις, Γιώργης Τουρνάκης, Αλέξανδρος Γιαννάκης και Μιχάλης Ψαρουδάκης (από Αποδούλου), Κωστής Αλυσανδράκης (Πλάτανος), Θανάσης Πουλακάκης, Στυλιανός Καλογεράκης (1939-86) και Δημοσθένης Βασιλάκης (από Νίθαυρη 1986-).
Σώζεται αντίγραφο «Βραβείου» του 1886 της εκκλησίας του Αγ. Ιωάννη Χλιαρού, καταχώρησης των αποθανόντων.

Σχολείο - Δάσκαλοι
Το σχολείο ιδρύθηκε το 1899 ως Γραμματοδιδασκαλείο, με τον Ανδρέα Ζωϊδάκη πρώτο δάσκαλο του χωριού.
Το 1928 χτίστηκε το πρώτο κτίριο που λειτούργησε μέχρι το 1968, για να χτιστεί νεότερο που λειτούργησε μέχρι το 1986, που έκλεισε οριστικά.
Δάσκαλοι του χωριού κατά σειρά ήταν οι: Αλ. Ψαρουδάκης, Μανούσος Μπικάκης (1933-1943) έχοντας τους περισσότερους μαθητές  42 το 1937.
Ακολούθησαν: Ι. Ξεκαλάκης, Νότα Τυροκομάκη, Ν. Κυριακάκης, Στυλ. Φωτάκη, Εμμ. Σταυρουλάκης, Αλ. Τζεδάκη, Θ. Φουρφουλάκης, Σταύρος Βουμβουλάκης (1955-1968), Παντ. Παραδεισανός (68-72), Ν. Δελιδάκης, Δ. Τρουλλινάκης, Εμμ. Κοκαράκης (συγχώνευση με Αγ. Παρασκευή (1975), Γ. Τζομπανάκης, Ηρ. Χριστοδουλάκης (1980-1985) και Δημοσθ. Βασιλάκης το 1985-86 με 2 μαθητές, οπότε και έκλεισε οριστικά. Δάσκαλοι από τον Αγ. Ιωάννη είναι οι: Ζωϊδάκης Γεράσιμος, Ιωάννης Καλογεράκης, Μύρων Μαυρογιαννάκης, Παντελής Ελ. και Παντελής Δ. Παραδεισανός, Εραστή Μαυρογιαννάκη.

Προσωπικότητες του χωριού
Ιερώνυμος Ζωϊδάκης (1899-1977) Αξιωματικός στο θωρηκτό «Αβέρωφ» κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, υπηρέτησε στα υποβρύχια στην Κατοχή παίρνοντας μέρος σε όλες τις επιχειρήσεις. Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Πλωτάρχη το 1954, με αρκετά παράσημα.
Ιερεμίας Λίμας: Ηγούμενος της Ι.Μ. Ασωμάτων από το 1779, με αξιόλογη δραστηριότητα. Την εποχή εκείνη έδρασε ο αιμοβόρος γενίτσαρος της Νίθαυρης Σπαθομάσελος, που ήρθε στη Μονή κι εγκαταστάθηκε.
Οι γενίτσαροι προσπάθησαν να σκοτώσουν τον Ιερεμία, όμως αυτός κατόρθωσε να διαφύγει με τη βοήθεια του Τούρκου Καβάση. Την ίδια στιγμή έγινε σεισμός και κατέρρευσε το σπίτι που διασκέδαζαν οι Τούρκοι και μάλιστα σκοτώθηκαν όλοι.
Ο Καβάσης βρέθηκε σώος πάνω σε ένα μισοδόκι και φυσικά σώθηκαν όλοι οι μοναχοί. Στη Μονή σώζεται το επιτραχήλι του με ημερομηνία 1765, όπως και επιγραφή στον τάφο του, με ημερομηνία 1788.
Μητροφάνης: (1718-1829) Αρματωλός του Αμαρίου κατά την Επανάσταση του 1821 με πολλά ανδραγαθήματα κατά των Τούρκων, που προσπάθησαν να τον εξοντώσουν. Για να αποφύγει την οργή τους, έγινε μοναχός στη Μ. Ασωμάτων με το όνομα Μητροφάνης, χωρίς όμως να εγκαταλείψει τη δράση του. Σε ενέδρα που του έστησαν οι Τούρκοι τον σκότωσαν και στη συνέχεια του έκοψαν το κεφάλι και το έφεραν στη μάνα του στον Αγ. Ιωάννη.
Αυτό το μαρτυρικό θάνατο είχε ο ένδοξος αρχηγός του Αμαρίου ο Μητροφάνης (μάλλον Μαυρογιαννάκης το επίθετο, σήμερα υπάρχει στην Καλλιθέα Ρεθύμνου οδός Ιερομονάχου Μητροφάνη).
Στυλιανός Μπριλλάκης: (1890-1975) Αστυνομικός που έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, στο κίνημα του Βενιζέλου το 1935 για το οποίο καταδικάστηκε σε θάνατο, όμως δόθηκε χάρη από το βασιλιά Γεώργιο Β’. Πήρε μέρος στη Μικρά Ασία, στη Μέση Ανατολή, την εθνική Αντίσταση και επί κυβερνήσεως Σοφούλη το 1948 ανέλαβε αρχηγός χωροφυλακής και αποστρατεύτηκε με το βαθμό του αντιστρατήγου.
Εμμανουήλ Παπαδογιάννης: (1889-1971) Δικηγόρος που έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως υπαξιωματικός, ενώ πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης ως έφεδρος λοχαγός, αναπτύσσοντας αντιστασιακή δράση, γνωστός ως «γέρος της αντίστασης». Εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης του Καίρου το 1944, έφερε οπλισμό στην Κρήτη. Πληρεξούσιος βουλευτής Κρήτης το 1912 και βουλευτής Ρεθύμνης 4 φορές με το Λαϊκό Κόμμα (1935, 1946, 1951) και το 1958 με την ΕΡΕ. Υπηρέτησε νομάρχης σε 5 νομούς, υφυπουργός και υπουργός Ανοικοδομήσεως το 1948-1950. Ήταν το όγδοο παιδί της δεκαμελούς οικογένειας και δισέγγονος του Νεομάρτυρα Αγγελή Ρετζέπη (ενός από τους Τέσσερις Μάρτυρες) από την πλευρά της μητέρας του πατέρα του.
Σταύρος Φωτάκης: (1941) Σημαντική και πολύπλευρη προσφορά του σε πολλούς τομείς. Ανώτατος αξιωματικός της Αστυνομίας και νομικός, που διώχτηκε από τη Δικτατορία. Το 1998 αποστρατεύτηκε με το βαθμό του υποστρατήγου, ενώ έχει τιμηθεί από διάφορους φορείς και την Ακαδημία Αθηνών για το συγγραφικό του έργο και όχι μόνο. Ιδρυτής πολιτιστικών συλλόγων Αθήνας και πρόεδρος σε αρκετούς, μέλος σε σωματεία, ενώσεις κ.ά.

Ασχολίες-επαγγέλματα
Η κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία και οι διάφορες τέχνες. Αυτό φανερώνεται από τα συνολικά 33 αλώνια που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς, αλλά και τους 4 νερόμυλους-αλευρόμυλους.
Οι νερόμυλοι ήταν: στον Ξιφέ ποταμό (παλιόμυλος), στον Αργυρό ποταμό (του Χορτάτση), στο Διχαλοπόταμο και στο Μπιρμάνη.
Εκεί όμως που ξεχώρισαν ήταν στους 15 χτίστες, 3 τσαγκάρηδες, 7 καλαθάδες κ.ά.
Κατά διαστήματα επίσης λειτούργησαν 24 καφενεία, 5 φάμπρικες και 4 ρακιδιά.
Στους λυράδηδες αναφέρονται οι: Ζωϊδάκης Μιχ., Ζαχαριουδάκης Ευθ., Παραδεισανός Μιχ., Λιοδάκης Ι., Γιαννουλάκης Φραγκιάς, Χανιωτάκης Σταμ.
Δεν έλειψαν βέβαια και οι διάφοροι επιστήμονες και ιδιαίτερα οι εκπαιδευτικοί.
Από το 1980 δραστηριοποιείται στην Αθήνα ο πολιτιστικός Σύλλογος Αηγιαννιτών και αργότερα και στο χωριό με αρκετές εκδηλώσεις.

Επώνυμα
Βασιλάκης, Γαζοράκης, Γιανουλάκης, Δανδουλάκης, Ζαχαριουδάκης, Ζωϊδάκης, Καλογεράκης, Καπαρός, Καπετανάκης, Κορωνάκης, Κωνσταντάκης, Λατζουράκης, Λιοδάκης, Μαγαριτσανός, Μαράκης, Μαριδάκης, Μαυρογιανάκης, Μπαγουράκης, Μπριλλάκης, Παπαδογιάννης, Παραδεισανός, Σοφιολάκης, Τζίτζικας, Τρουλλινός, Φουντιδάκης, Φωτάκης, Χανιωτάκης.

Πηγες: «Ρεθεμνιώτικος Πανδέκτης» 1993 Λευτ. Κρυοβρυσανάκη.
«Το χωριό μου, Αγ. Ιωάννης» Σταύρου Ε. Φωτάκη, 2006.
Πολύτιμη βοήθεια και υλικό από το συνταξιούχο δάσκαλο Γιάννη Καλογεράκη.


Κάτοικοι του χωριού το 1955
Όρθιοι: Δημήτρης Μπριλλάκης, Βασίλης Καπαρός, Γιάννης Π. Καλογεράκης (Αγροφύλακας Αγ. Παρασκευής), Μανούσος Μπριλλάκης, Ανάστος Μπαγουράκης (Λυράρης), Γερώνυμος Κορωνάκης, Εμμ. Παπαδογιάννης (πρώην Υπουργός και βουλευτής), Στέφανος Ζαχαριουδάκης, π. Στυλιανός Καλογεράκης, Γιάννης Μαράκης, Μιχάλης Καπαρός, Διογένης Παραδεισανός, Ιάκωβος Τζίτζικας, Γεώργιος Κορωνάκης, Παντελής Παραδεισανός
Κάτω: Γεώργιος Δανδουλάκης, Εμμ. Κορωνάκης

Ο Άγ. Ιωάννης Αμαρίου

Σχ. χρόνια επιστημόνων 1949-1950
Με δασκάλα τη Στυλιανή Φωτάκη, ανάμεσα στους 32 μαθητές είναι οι: Σταύρος Φωτάκης (υποστράτηγος), Γιάννης Καλογεράκης (δάσκαλος), Κυριάκος Καλογεράκης (γιατρός),  Γ. Καλογεράκης (αγρονόμος), Γεράσιμος Ζωϊδάκης (δάσκαλος), Παντελής Παραδεισανός (δάσκαλος), Αντώνης Μπριλάκης (καθηγητής) κ.α.
Κάτω: Ο Αντώνης Μ. Καλογεράκης, Μιχ. Μαυρογιαννάκης (πάνω με καπέλο), και Βασ. Μ. Καπαρός (δεξιά)

Η Εκκλησία των Τεσσάρων Μαρτύρων (η πρώτη στη μνήμη τους)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου